Nakon nekoliko pokušaja pristupanja sintezi kroz decenije, 2023. godine je Institut za historiju Univerziteta u Sarajevu priveo kraju dvogodišnji projekat na publikaciji posvećenoj našoj historiji. U festivalskom centru Šipad, drugog dana festivala kulture Slovo Gorčina s početkom u 17:00h, održala se promocija edicije Historija Bosne i Hercegovine. Ovom prilikom su ediciju i pojedine tomove detaljnije promovisali Almir Marić, profesor na Fakultetu humanističkih nauka Univerziteta Džemal Bijedić u Mostaru, te viši stručni saradnici Enes Dedić i Muhamed Nametak na navedenom Institutu.
Edicija predstavlja kompletnu historiju Bosne i Hercegovine od prahistorije do potpisivanja Dejtonskog sporazuma 1995. godine i sastoji se od 6 tomova podijeljenih na historijske epohe. U pogledu prvog toma, u čijem je središtu zanimanja prahistorijsko i antičko doba, Almir Marić je na promociji iscrpno predstavio sadržaj, poglavlja i autore. Obuhvatajući vremenski period od 16 000 god. pr.n.e. do 7 stoljeća n.e., tom objedinjuje: nastanak i razvoj čovječanstva, kulturne i materijalne ostatke kamenog i metalnog doba, ratove i rimska osvajanja, upravno-teritorijalna uređenja, zajednice, manicipalna središta, religiju, ekonomiju, te dešavanja u kasnoj antici. Pojašnjavajući principe po kojima su obrađene tematske cjeline, navodeći najvažnije arheološke lokalitete i historijska zbivanja, Marić je istaknuo uspješnost autora u savladavanju tematika unutar obimnog vremenskog perioda – sa nadom dopune u kontekstu rimske civilizacije u budućnosti.
Enes Dedić, ujedno urednik i jedan od autora drugog toma o srednjovjekovnoj Bosni, osvrnuo se na djelovanje i pojedine projekte Instituta kroz decnije, koji su poslužili kao polazište za pisanje edicije. Među njima je istakao projekat „Društveni cilj 13/2“ iz 1980ih, čiji je primarni zadatak bio doprinijeti pisanju i razumijevanju naroda BiH, a koji je rezultirao sa manje od 50% finaliziranih projekata. Uz nekoliko pokušaja godinama kasnije, te manjih publikacija domaćih i stranih autora, u maju 2021. godine je Institut sa direktorom Sedadom Bešlijom započeo rad na ediciji. Sa namjerom stvaranja izraza nove generacije u BiH, na publikaciji je sudjelovalo 47 bosanskohecegovačkih naučnika i saradnika, u sastavu historičara, historičara umjetnosti, arheologa, filologa i drugih. U kontekstu samog toma, Dedić je naglasio upotrebu najnovijih istraživanja i odstupanje od ranijih sinteza u kojima se politička historija šturo prožimala kroz religijske, privredne ili druge segmente. Nezaobilazeći imena učesnika na drugom tomu, prikazao je doprinos saradnika u obradi politike, ekonomije, društva, religije, materijalnih i umjetničkih ostataka, te pisane baštine.
U nastavku promocije je posljednji sagovornik Muhamed Nametak izrazio stav o trijumfu BiH publiciranjem edicije, sudeći da se prve ideje o sintezi historije protežu šest decenija unazad. Obrazlažući razloge prepreka pri pisanju o novom vijeku, interpretiranju historije BiH poput ‘tamnog vilajeta’ i nametanju mitova i ideologija iz susjednih zemalja, Nametak je jasno ukazao na uspjeh osobito ratnih generacija koje su doprinijele i radile na tomovima. Posvetivši se četvrtom tomu o austrougarskom dobu, naveo je težnje autora o sveobuhvatnoj historiji i prikazivanju svih sfera ljudskih djelatnosti, napominjući da svako poglavlje može biti zasebna monografija. U skladu sa poglavljima i njihovim autorima, tom razrađuje: okupaciju i politička zbivanja, pokrete za autonomiju, balkansku krizu i pokret „Mlade Bosne“, stanovništvo, razvoj i promjene urbanih i ruralnih naselja, ekonomiju, pojavu industrije i saobraćaja, agrarno pitanje, nove privredne djelatnosti, umjetnost i dalja politička kretanja.
Preostali tomovi edicije (III, V i VI) naslovljeni su: Bosna u osmanko doba, Bosna i Hercegovina u 20. stoljeću (1918–1945) i Bosna i Hercegovina u 20. stoljeću (1945–1995). Zajedno sa učesnicima iz 17 institucija iz cijele države, 9 urednika i 11 recenzenata iz BiH i drugih zemalja, po prvi put možemo reći da Bosna i Hercegovina priča o samoj sebi.
