Umjetnik-gost Branimir Karanović na otvorenju izložbe Pohvala ruci u Stocu 2023. godine
U Makovoj hiži, muzejsko-galerijskom centru Fondacije Mak Dizdar treći i, ujedno, posljedni festivalski dan Slovo Gorčina obilježen je u jutarnjim satima izložbom Branimira Karanovića Pohvala ruci.
Kao što sam naziv postavke sugerira, riječ je o izložbi čija inspiracija svoj korijen nalazi u motivu stećka – podignutoj ruci, koja istodobno važi za jedan od reprezentativnijih i identifikacijskih kodova srednjovjekovnih nadgrobnih spomenika. Međutim, tematski obzor autora ove izložbe, kroz odabrane reprodukcije digitalnog printa ogleda se u gotovo mitskom jeziku otiska, odnosno prisustva samog čovjeka i njegove motivacije da ostavi neku vrstu traga, bilo iz dekorativnih ili dokumentarnih razloga. Takva pretpostavka aludira na sveprisutnu čovjekovu potrebu samoizražavanja koja ocrtava suštinski zahtjev da se pomoću oblika kaže univerzalna istina. Umjetnost, između ostalog, igra sličnu ulogu u vremenu koju centar igra u prostoru. Ona predstavlja okosnicu i središte obnove iskonskih ljudskih suština koja je neophodna za savremeni moderni kontekst, ali kroz jezik koji je na neki način „iznad jezika“, tačnije lahko prevodljiv i razumljiv, ne bi li na taj način bio iskazan najautentičniji ostatak umjetničke, mitske logike. Autor je kroz današnje svakodnevne elemente i likovno atraktivne detalje pronalazio analogije s određenim arheološkim pojedinostima, praveći na taj način komparativne paralele, koje nisu naučno opravdane, ali ostaju vizualno intrigantne za posmatrača koji se pred njima nađe. Komunikacija pomoću oblika i materije upravo vraća ljudsku interakciju na primordijalnu neopterećenost modernog života i upućuje čovjeka prema iskonskoj prirodnoj identifikaciji individue s njegovim okruženjem. Prikazani primjeri izložbe, u tom smislu, bivaju jedan dinamičan sistem koji na podsticaj jednog simbola, arhetipa, ili sheme, teže da ispričaju određenu priču.
Izložene reprodukcije serije Pohvala ruci, nastale su u nešto širem vremenskom okviru, od kojih se pojedine ističu nazivima poput: Veliki stećak, Lik u kamenu, Ruke i stijelac, Strijelac i šamija. Aktuelnost pristupa ovog autora ogleda se kako u načinu umjetničkog shvatanja i razmišljanja, tako i u postanku i nastajanju njegovog djela kroz tehnički digitalni postupak. Sam tehnički postupak i upotrebljena sredstva kao i kompletna upotreba različitih, ali povezanih, prikaza način su mišljenja i izražavanja; oni nisu samo u komplementarnoj funkciji, već su jezik po sebi. Svaki prikaz, s obzirom da je podijeljen na lijevu i desnu polovinu, teži proces, dinamiku i akciju. Želi da poistovjeti ideju, percepciju, emociju, čin i likovnu materiju. Iskazuje neposredno, bez velikog obzira na postojeće jezičke modele, na mogući odnos stvarnosti svijeta i slike. Na taj način, jedan od primjera sučeljava otisak dlana na stećku sa digitalnim otiskom ili s otiskom šablona ruke crvenog okera kakvi se mogu naći, usporedbe radi, u pećinskim crtežima u Chauvetu, u Francuskoj. Pored ruke i otiska dlana, prisutni su i drugi prikazi, kao na Velikom stećku, figure čovjeka iz motiva lova, u ovom slučaju opet kroz stećak inspirativno i poredbeno predočenim.
Autorske kompozicije su konceptualna igra: kombinacija (sinteza) elemenata s procesom fragmentiranja određene vizualne predstave, značenjske i simboličke strukture, kojom se stvara neka nova, drugačija vizija. Svaka slika svedena na dvije vizualne zone, uz jače ili blaže kontraste, živi od svoje dinamične harmonije razlistane na vizualnu (formalnu) i metaforičku složenost u jedinstvu osjećanja i svijesti o ljepoti jednog jezika. U tom kontekstu, na jedan tipološki način, autor stvara „svoju sliku“ uveliko baziranu na odnosu tradicije i modernosti, kao i iskustvima i duhu našeg vremena.
Umjetnost u savremenom kontekstu potvrđuje tehnologiju kao nešto više od igračke za diletante. Za bilo koji novi medij, kao što je to bila fotografija ili, mnogo prije toga, ulje na platnu određena umjetnička vizija je opravdavala evoluciju svog materijalnog izraza. Pitanje koje se može postaviti – ako je već fokus serije bio na otisku kao prisustvu, na ruci koja nešto od nečega stvara i kreira – da li su mogućnosti modernog umjetničkog djelovanja uistinu efektne za savremeno društvo? Umjetničko djelo je i fizička stvar i činjenica koja predstavlja skup uvjeta. Ono je materijalni entitet i simboličko utjelovljenje mnoštva zaključaka i implikacija. Najčudesniji izrazi digitalne umjetnosti nisu isti kao samo tehnološki potpomognuta umjetnost, koja je do sada bila prilično tradicionalno proširenje vizualnih medija. Umjetnik, naposlijetku, ne stvara umjetničko djelo da bi posmatrač pred njom naprosto „imao šta gledati”. Moderno nije ono što najavljuje dolazeće, nego ono što je, u gotovo muzičkom smislu ove riječi, u sazvučju sa trenutkom. Na grčkom jeziku „arti“ (nešto što je sa svojstvom modernog), definisalo se kroz pravu mjeru, dozu starog i novog, te svojevrsnu ravnotežu u odnosu prema vremenu. Ipak je i Bodler, iako je prvi upotrijebio riječ „moderno“ u njenom današnjem značenju, podrazumijevajući pod njom vrijednosti estetike svog vremena, zadržao nešto od njenog prvobitnog značenja. Ukoliko je i učinio da ona zvuči kao parola, on podsjeća svog čitaoca da je modernost „uvijek samo pola umjetnosti“. „Druga polovina“, kaže on, „jeste ono vječno i nepromjenljivo“. Izložba Kranovića se, možda upravo, kreće i kroz takav problemski pravac, ne bi li razoružala netrpeljiv odnos tradicionalnog i modernog, poziciju umjetnosti i medijske mogućnosti umjetničkog stvaranja u svijetu koji ga okružuje.
Zejneba Hajdarević